Thuế GTGT nông sản thủy sản mới nhất cho doanh nghiệp vừa và nhỏ

Nền nông nghiệp Việt Nam vẫn luôn là trái tim của nền kinh tế, nơi tạo ra nguồn lương thực thiết yếu và là kế sinh nhai của hàng triệu hộ gia đình, doanh nghiệp vừa và nhỏ. Khi vận hành trong không gian thị trường ngày càng phát triển, chính sách thuế – mà cụ thể là thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với hàng nông sản, thủy sản, trồng trọt và chăn nuôi – luôn là chủ đề mà các chủ doanh nghiệp, kế toán, hộ kinh doanh đặc biệt quan tâm. Hiểu đúng để vận dụng linh hoạt không chỉ giúp tối ưu hóa dòng tiền mà còn tránh được những rủi ro pháp lý, nâng cao uy tín doanh nghiệp – một điều kiện tiên quyết để vững bước trên hành trình kinh doanh bền vững.

Cơ sở pháp lý cho chính sách thuế GTGT đối với hàng nông sản, thủy sản, trồng trọt và chăn nuôi

Trước khi đi sâu vào từng trường hợp cụ thể, hãy cùng điểm qua căn cứ pháp lý giúp cho việc xác định và áp dụng thuế suất mỗi loại hàng hóa trở nên rõ ràng hơn.

Thông tư 219/2013/TT-BTC: Có hiệu lực từ ngày 01/01/2014, đây là văn bản nền tảng hướng dẫn thi hành Luật Thuế GTGT về đối tượng không chịu thuế, mức thuế suất, phương pháp tính thuế…
Thông tư 26/2015/TT-BTC: Chính thức hiệu lực từ ngày 01/01/2015, thông tư này sửa đổi, bổ sung và hướng dẫn một số điều của Thông tư 219.

Trong kinh doanh, hiểu đúng và vận dụng đúng pháp luật về thuế GTGT như chiếc bản đồ định hướng đường đi, tránh những “ổ gà” về pháp lý và bảo vệ lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp.

Nguyên tắc cơ bản về áp dụng thuế GTGT cho sản phẩm nông nghiệp

Các sản phẩm hàng hóa thường chịu một mức thuế suất GTGT nhất định qua tất cả các khâu – từ sản xuất đến thương mại, tiêu dùng. Tuy nhiên, nhóm hàng từ nông nghiệp (bao gồm trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản…) lại có những đặc thù rất riêng. Mỗi giai đoạn – sản xuất, lưu thông, thương mại, chế biến, xuất khẩu – đều có những quy định về thuế suất khác nhau.

Dưới đây là tổng hợp các trường hợp phổ biến nhất mà doanh nghiệp, cá nhân, hộ kinh doanh cần hết sức lưu ý.

Các trường hợp áp dụng thuế suất GTGT đối với nông sản, thủy sản, sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi

1. Trường hợp không chịu thuế GTGT

Theo Điều 4 Thông tư 219/2013/TT-BTC (được sửa đổi bởi Thông tư 26/2015/TT-BTC), các loại sản phẩm sau sẽ không chịu thuế GTGT:

Sản phẩm thu được từ trồng trọt, gồm cả sản phẩm từ rừng trồng.
Sản phẩm từ chăn nuôi.
Sản phẩm thủy sản, hải sản tự nuôi trồng, đánh bắt được.

Điều kiện:

Sản phẩm chưa qua chế biến thành sản phẩm khác hoặc chỉ sơ chế làm sạch, bảo quản thông thường (rửa, phơi, sấy khô, bóc vỏ…)
Là hàng hóa do tổ chức, cá nhân trực tiếp đánh bắt, nuôi, trồng sản xuất bán ra hoặc khi nhập khẩu vào Việt Nam

Lưu ý: Chỉ ở khâu sản xuất và khâu nhập khẩu, sản phẩm này mới đủ điều kiện là không chịu thuế GTGT. Nếu chuyển sang khâu thương mại (đơn vị thương mại trung gian mua đi, bán lại), sản phẩm lúc này sẽ bị áp dụng thuế GTGT tùy trường hợp.

Một nhầm lẫn thường gặp là cứ là “nông sản” thì nghiễm nhiên không chịu thuế GTGT – thực tế, chỉ những sản phẩm chưa qua chế biến hoặc chỉ sơ chế và bán ra từ chính nơi sản xuất/đánh bắt mới đủ điều kiện này.

Ví dụ thực tiễn:

Công ty có 300m2 cây lạc, sau thu hoạch bán trực tiếp củ lạc hoặc hạt lạc (sấy khô, bóc vỏ) ra thị trường – không chịu thuế GTGT.
Công ty thương mại mua lạc của các hộ dân rồi bán cho siêu thị – phải tính thuế GTGT vì lúc này đã ở khâu lưu thông thương mại.

2. Hàng nông sản không kê khai, tính nộp thuế GTGT hoặc chịu thuế suất 5%

Theo Điều 5 Thông tư 219/2013/TT-BTC, tồn tại các trường hợp đặc biệt:

Doanh nghiệp/hợp tác xã nộp thuế theo phương pháp khấu trừ mua các sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, thủy/hải sản chưa chế biến thành sản phẩm khác hoặc chỉ sơ chế rồi bán lại cho doanh nghiệp/hợp tác xã khác (ở khâu thương mại) – không cần kê khai, không phải nộp thuế GTGT.
Nếu bán các sản phẩm này cho đối tượng khác như cá nhân, hộ kinh doanh, tổ chức… – phải kê khai, nộp thuế GTGT với mức 5%.
Trường hợp hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh, doanh nghiệp, hợp tác xã… nộp thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp thì khi bán hàng ở khâu thương mại phải kê khai, tính thuế GTGT theo tỷ lệ 1% trên doanh thu.

Tình huống thực tế:

Công ty thu mua lạc của cá nhân (trồng lạc trực tiếp), sau đó bán cho công ty thực phẩm khác – không phải kê khai, không nộp thuế GTGT với lô hàng này.
Vẫn công ty đó bán lạc trực tiếp ra ngoài thị trường (bán lẻ, bán cho cá nhân, hộ kinh doanh) – phải kê khai, tính, nộp thuế GTGT 5%.

Việc xác định hình thức nộp thuế GTGT và đối tượng mua bán có ý nghĩa quyết định trong việc tối ưu nghĩa vụ thuế cho doanh nghiệp. Đôi khi, chỉ một nhầm lẫn nhỏ trong bước kê khai có thể dẫn đến các khoản phạt ngoài mong muốn.

Mẹo thực tiễn:

Trước khi ký hợp đồng mua bán, luôn rà soát kỹ đối tác là DN/hợp tác xã hay cá nhân, phương pháp kê khai thuế GTGT của họ, để chuẩn bị các giấy tờ chứng minh phù hợp khi kiểm tra.
Khi bán nông, thủy sản sơ chế cho doanh nghiệp khác, nên lưu giữ toàn bộ hóa đơn, hợp đồng chứng minh nguồn gốc sản phẩm và phương thức chế biến để đảm bảo không bị truy thu thuế về sau.

3. Trường hợp áp dụng thuế suất 0%: Đối với nông sản xuất khẩu

Mức thuế suất 0% là chính sách ưu đãi của nhà nước nhằm khuyến khích xuất khẩu, mở rộng thị trường quốc tế cho nông sản Việt Nam. Trường hợp này áp dụng khi:

Sản phẩm nông, thủy sản được xuất khẩu trực tiếp ra nước ngoài.
Xuất khẩu vào khu phi thuế quan (khu chế xuất, khu kinh tế cửa khẩu… theo quy định của pháp luật).
Cả doanh nghiệp trực tiếp sản xuất và doanh nghiệp thương mại mua hàng trong nước rồi xuất khẩu đều được áp dụng.

Ví dụ:

Công ty thu mua lạc, đóng gói xuất khẩu đi Trung Quốc, Campuchia – doanh thu xuất khẩu này hưởng thuế suất GTGT 0%.
DN mua gạo trong nước, xuất sang Philippines thuộc khu chế xuất – cũng áp dụng thuế suất 0%.

Điều kiện bắt buộc: Doanh nghiệp phải lưu giữ đầy đủ hợp đồng xuất khẩu, tờ khai hải quan xuất khẩu, hóa đơn bán hàng, chứng từ thanh toán qua ngân hàng… nhằm chứng minh giao dịch xuất khẩu thực tế.

4. Trường hợp chịu thuế suất GTGT 10%: Sản phẩm đã qua chế biến

Nếu sản phẩm nông nghiệp sau khi thu hoạch đã được chế biến thành phẩm khác (tẩm ướp, gia công, đóng hộp, nấu chín…), hoặc đã thêm giá trị bằng các hoạt động công nghiệp – thì áp dụng mức thuế GTGT cao nhất hiện hành là 10% cho cả khâu sản xuất lẫn thương mại.

Ví dụ: Cá fillet đông lạnh tẩm ướp gia vị, xúc xích làm từ thịt heo, snack khoai tây đóng gói sẵn… đều nằm trong nhóm chịu thuế 10%.

Từ thực tiễn tư vấn, đội ngũ Kế toán Thuế Online (KTO) nhận thấy nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ chủ quan khi mở rộng ngành nghề sang chế biến thực phẩm, đến khi thuế kiểm tra mới biết sản phẩm đã chịu mức thuế 10% chứ không còn ưu đãi như nông sản nguyên liệu.

Giải đáp các câu hỏi thường gặp về thuế suất, thuế GTGT của nông sản, thủy sản, trồng trọt, chăn nuôi

Những mặt hàng nông sản nào được áp dụng mức thuế suất 0%?
Chỉ áp dụng cho sản phẩm xuất khẩu hoặc bán vào khu phi thuế quan, đáp ứng đủ điều kiện thanh toán qua ngân hàng, tờ khai hải quan xuất khẩu hợp lệ.
Đối tượng nông sản nào không chịu thuế GTGT?
Là nông lâm thủy sản chưa qua chế biến hoặc chỉ sơ chế, được bán ra từ chính nơi sản xuất hoặc qua khâu nhập khẩu.
Hàng hóa nông sản nào không phải kê khai tính thuế GTGT?
Doanh nghiệp/hợp tác xã nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ khi mua và bán sản phẩm sơ chế cho doanh nghiệp/hợp tác xã khác – ở khâu thương mại.

Một số bí quyết tối ưu quy trình thuế cho doanh nghiệp vừa, nhỏ và hộ kinh doanh cá thể:

Linh hoạt áp dụng từng trường hợp: Chủ động xác định đúng bản chất sản phẩm, phương pháp kê khai thuế của chính mình và đối tác để áp dụng đúng mức thuế suất.
Đầu tư hệ thống lưu trữ chứng từ: Hóa đơn, hợp đồng, bảng kê, biên bản bàn giao… càng rõ ràng, càng dễ chứng minh đúng khi có thanh kiểm tra.
Lưu ý quy trình chế biến: Sản phẩm có thêm các bước chế biến gia tăng giá trị, kể cả chỉ tẩm ướp gia vị, cũng phải cập nhật lại kế hoạch thuế suất áp dụng.
Chủ động cập nhật chính sách mới: Chính sách thuế có thể điều chỉnh qua từng năm. Chủ động theo dõi các thông tư, nghị định mới của Bộ Tài chính là cách để phòng ngừa rủi ro và tận dụng tối đa ưu đãi thuế.

Ở vai trò là người làm chủ, hiểu sâu sắc về các mức thuế suất, các trường hợp không chịu thuế hay hưởng ưu đãi 0%, 5% và cách kê khai là năng lực quản trị tài chính rất cần thiết để doanh nghiệp vững vàng.

So sánh nhanh các trường hợp điển hình

Trường hợp	Mô tả ngắn	Thuế suất GTGT
Nông sản chưa chế biến, bán từ nơi sản xuất	Bán thẳng sau thu hoạch hoặc chỉ sơ chế, bảo quản	0%
Nông sản sơ chế bán ở khâu thương mại (DN–DN)	Bán giữa các DN hoặc hợp tác xã (không phải cá nhân hay hộ KD)	Không kê khai, không nộp thuế
Nông sản bán cho cá nhân/hộ kinh doanh/tổ chức khác	Ở khâu thương mại nhưng đối tượng mua là cá nhân/hộ KD	5%
Nông sản đã chế biến, tẩm ướp, đóng gói…	Đã có giá trị gia tăng lớn, chế biến sâu	10%
Nông sản xuất khẩu, bán vào khu phi thuế quan	Bán ra nước ngoài, bán vào khu chế xuất	0%

Mẹo nhanh dành cho hộ kinh doanh, DNVVN tránh sai sót khi kê khai thuế GTGT nông sản

Thường xuyên rà soát hợp đồng, hóa đơn đầu ra – đầu vào để đối chiếu với sản phẩm thực tế đã qua khâu chế biến chưa.
Hỏi ý kiến chuyên gia hoặc phản hồi từ cơ quan thuế địa phương khi xuất hiện sản phẩm mới hoặc quy trình mới.
Xây dựng bảng phân nhóm sản phẩm rõ ràng, gắn với từng mức thuế suất tương ứng để tiện theo dõi Sản phẩm - Trạng thái - Thuế suất.
Sử dụng phần mềm kế toán tích hợp cảnh báo nhắc nhở, kiểm tra chứng từ đầu vào/ra, tránh nhầm lẫn mức thuế GTGT phải nộp.

“Chủ động minh bạch và cập nhật kiến thức về thuế luôn là cách phòng ngừa rủi ro hiệu quả nhất. Mỗi hộ kinh doanh, mỗi doanh nghiệp dù nhỏ hay lớn đều có thể tối ưu chi phí, giữ uy tín chỉ bằng việc làm đúng từ khâu nhỏ nhất.”

Chia sẻ thêm dành cho cộng đồng doanh nghiệp vừa, nhỏ và hộ kinh doanh cá thể

Nền nông nghiệp Việt Nam đang bước vào giai đoạn hội nhập mạnh mẽ. Điều này không chỉ mang đến cơ hội mà còn đặt ra nhiều bài toán về chính sách, thủ tục, trong đó nghĩa vụ thuế luôn là yếu tố cốt lõi để tồn tại, phát triển lâu dài. Nếu bạn đang là chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh cá thể hoặc kế toán nội bộ, hãy dành thời gian cùng đội ngũ cập nhật thông tin, bồi dưỡng kiến thức định kỳ. Bởi lẽ, sự chủ động chính là chiếc “cầu nối” giúp bạn tận dụng tốt chính sách ưu đãi, phòng tránh rủi ro pháp lý và xây dựng niềm tin vững chắc với đối tác, khách hàng.

Bên cạnh việc tuân thủ tốt quy trình kê khai, thực hiện đúng nghĩa vụ nộp thuế, doanh nghiệp cũng đừng quên lựa chọn nguồn tư vấn chất lượng, thường xuyên cập nhật các hướng dẫn mới nhất từ cơ quan thuế và các kênh thông tin đáng tin cậy.

Bạn có thể theo dõi thêm nhiều chia sẻ, tin tức và tư vấn giá trị về thuế, kế toán nông nghiệp trên website Kế toán Thuế Online hoặc kết nối với cộng đồng tại Facebook KTO. Đây là địa chỉ hỗ trợ đáng tin cậy mà nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh đang lựa chọn như một người bạn đồng hành về pháp lý – kế toán – thuế.

“Chọn làm đúng ngay từ đầu – đó là đầu tư hiệu quả và an toàn nhất cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh của bạn.”

Nguồn tham khảo

Thông tư 219/2013/TT-BTC
Thông tư 26/2015/TT-BTC
Kinh nghiệm tư vấn thực tiễn từ các chuyên gia Kế toán Thuế Online (KTO)
Cổng thông tin Tổng cục Thuế – Bộ Tài chính