Năm 2025 đang mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức cho cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ, các hộ kinh doanh cá thể ở Việt Nam. Mỗi một thay đổi về chính sách thương mại toàn cầu đều có thể tạo ra làn sóng tác động sâu rộng tới hoạt động xuất khẩu, sản xuất và chiến lược phát triển của từng doanh nghiệp. Giữa bối cảnh này, chính sách áp thuế đối ứng 20% từ Hoa Kỳ đối với nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam được xem là một “phép thử” thực sự cho sức đề kháng và năng lực thích ứng của doanh nghiệp trong thời kỳ hội nhập sâu rộng. Phải chăng, đây là lúc để tái cấu trúc, để mạnh dạn chuyển đổi, và đặc biệt quan trọng – để khẳng định bản lĩnh Việt trên sân chơi quốc tế?
Thuế đối ứng của Mỹ: Cú hích hay rào cản mới với doanh nghiệp Việt?
Từ ngày 7/8/2025, Mỹ sẽ chính thức áp dụng mức thuế đối ứng 20% với nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Chính sách này không chỉ làm xáo trộn cục diện thương mại hai chiều, mà còn là phép thử cho nhiều khía cạnh: khả năng nâng cấp chuỗi giá trị, sức bền tài chính, năng lực sáng tạo và sự chủ động thay đổi của cộng đồng doanh nghiệp.
Dưới góc độ của doanh nghiệp vừa và nhỏ, các hộ kinh doanh – đối tượng thường trực tiếp chịu áp lực về vốn, thị trường và sự thay đổi chính sách – tác động sẽ càng đáng kể hơn. Tuy nhiên, lịch sử thương mại Việt Nam đã chứng minh rằng, trong khó khăn luôn ẩn chứa cơ hội cho những người dám thay đổi, dám làm mới mình.
Bức tranh xuất khẩu: Thủy sản, dệt may và thách thức đa tầng
1. Thủy sản Việt trước rào cản thuế Mỹ: “Chìa khóa” nằm ở chế biến và giá trị gia tăng
- Kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Mỹ năm 2024 đạt hơn 1,8 tỷ USD, chiếm 20% tổng xuất khẩu thủy sản của cả nước.
- 6 tháng đầu 2025: Gần 850 triệu USD, tăng 12% so cùng kỳ – thị trường Mỹ vẫn giữ vai trò sống còn.
Tôm và cá ngừ là hai mặt hàng thủy sản chủ lực. Khi Mỹ áp thuế 20%, doanh nghiệp Việt sẽ phải cạnh tranh gay gắt với các đối thủ “sừng sỏ” như Ấn Độ (thuế 25%) và Ecuador (15%). Tuy nhiên:
- Đối với mặt hàng tôm, Việt Nam có lợi thế ở sản phẩm chế biến sâu – phân khúc giá trị cao, ít đối thủ cạnh tranh trực tiếp.
- Ở lĩnh vực cá ngừ, dù Ecuador còn lợi thế về thuế, Việt Nam lại nổi trội về công nghệ chế biến đa dạng, sản phẩm đóng hộp, fillet chất lượng quốc tế.
Nếu tận dụng được lợi thế chế biến sâu, doanh nghiệp Việt vẫn giữ được khách hàng Mỹ và thậm chí mở rộng thị phần khi một số đối thủ gặp khó về thuế hoặc nguồn cung.
Ông Trần Văn Lĩnh, Chủ tịch HĐQT Công ty Thủy sản Thuận Phước
Mẹo nhỏ cho doanh nghiệp thủy sản:
- Tăng đầu tư cho sản xuất chế biến sâu, chú trọng sản phẩm giá trị cao.
- Cải tiến quy trình kiểm soát chất lượng đạt chuẩn quốc tế.
- Đẩy mạnh tiếp thị hình ảnh doanh nghiệp – sản phẩm chế biến cao là “vũ khí” để chinh phục thị trường khó tính như Mỹ.
2. Ngành dệt may: Cơ hội “lấp khoảng trống” từ các đối thủ lớn
Việt Nam hiện là nhà cung cấp dệt may lớn thứ 2 cho Mỹ, chỉ sau Trung Quốc. Xuất khẩu dệt may sang Mỹ 6 tháng đầu 2025 đạt 9,2 tỷ USD (tăng 8,5%).
- Trung Quốc, Ấn Độ đang chịu mức thuế nhập khẩu vào Mỹ cao hơn Việt Nam – tạo ra khoảng trống thị trường hấp dẫn.
- Bangladesh – đối thủ cùng bị 20% thuế, nhưng yếu thế hơn ở chất lượng, tốc độ đáp ứng đơn hàng lớn.
Cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt Nam khá tương đồng với Trung Quốc, vì vậy chúng ta hoàn toàn có thể bù đắp một phần nguồn cung bị thu hẹp do thuế.
Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam
Bí quyết ngắn cho doanh nghiệp dệt may:
- Ứng dụng sản xuất xanh, tối ưu hóa chi phí.
- Đẩy nhanh chuyển đổi số, tăng tốc độ giao hàng – đây là yếu tố sống còn để giữ vững vị thế cạnh tranh.
- Đầu tư vào thiết kế sáng tạo, tạo giá trị riêng biệt.
- Chủ động khai thác các FTA (CPTPP, EVFTA) để mở rộng thị trường sang châu Âu, Canada.
3. Rủi ro và cơ hội ở các ngành công nghiệp khác: Gỗ, điện tử, linh kiện
Chính sách thuế mới không chỉ ảnh hưởng hàng tiêu dùng mà còn tác động mạnh đến công nghiệp chế biến – chế tạo.
- Lĩnh vực điện tử – với các tập đoàn FDI lớn (Intel, HP, Dell, Amkor,…) – có thể bị ảnh hưởng nhưng cũng mở ra cơ hội thu hút đầu tư mới nếu môi trường đầu tư, thủ tục, cơ chế ưu đãi được cải thiện hợp lý.
- Ngành gỗ, linh kiện điện tử: cần nhanh chóng đổi mới quy trình, tập trung phát triển sản phẩm có hàm lượng trí tuệ/công nghệ cao.
Đây là thời điểm thích hợp để Việt Nam nâng cấp chuỗi giá trị, khuyến khích đầu tư vào công nghệ cao và sản phẩm có hàm lượng trí tuệ lớn.
Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh
Phép thử cho năng lực thích ứng của doanh nghiệp Việt
Dưới tác động của thuế đối ứng, thử thách lớn nhất đối với doanh nghiệp – đặc biệt là khối nhỏ và vừa, hộ kinh doanh – là làm sao vừa kiểm soát chi phí, vừa chủ động tìm hướng đi mới mà không bị phụ thuộc quá sâu vào một thị trường.
Mức thuế đối ứng 20% từ Mỹ không chỉ là thách thức trước mắt mà còn là “phép thử” quan trọng cho sức đề kháng và khả năng thích ứng của doanh nghiệp Việt Nam.
PGS, TS Ngô Trí Long
Các giai đoạn thích ứng doanh nghiệp cần lưu ý:
- Ngắn hạn:
- Rà soát danh mục sản phẩm xuất khẩu, xác định đâu là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
- Tính toán tác động của thuế mới vào cơ cấu giá, lợi nhuận.
- Xem xét tái cơ cấu thị trường xuất khẩu, ưu tiên nhóm sản phẩm giá trị gia tăng cao.
- Trung hạn:
- Đẩy mạnh đầu tư công nghệ, tự động hóa, tăng tỷ lệ nội địa hóa nguyên vật liệu đầu vào.
- Thiết lập các tiêu chuẩn quốc tế về môi trường, xã hội để nắm chắc lợi thế cạnh tranh lâu dài.
- Mạnh dạn chuyển hướng sản phẩm hoặc thị trường theo phân khúc mới.
- Dài hạn:
- Đặt mục tiêu mở rộng thị trường xuất khẩu ngoài Mỹ, tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA: EVFTA, CPTPP…).
- Chú trọng xây dựng thương hiệu, tăng năng lực đàm phán và phòng vệ thương mại.
- Nâng cao khả năng chống chịu trước rủi ro thương mại toàn cầu thông qua đa dạng hóa chuỗi cung ứng.
Mẹo nhanh: Đừng “đứng một chân” ở một thị trường. Hãy từng bước đa dạng hóa khách hàng – sản phẩm, kể cả khi doanh nghiệp còn nhỏ!
Hành động của Chính phủ và các bộ ngành: Đồng hành cùng doanh nghiệp
Trước những tác động lớn từ chính sách thuế mới của Mỹ, Chính phủ và các bộ ngành đã chủ động triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp:
- Bộ Công Thương trình Thủ tướng danh mục nhiệm vụ cấp bách, đàm phán kỹ thuật với Mỹ nhằm tối ưu hóa các điều khoản thương mại.
- Bộ Tài chính phối hợp rà soát chính sách, đánh giá tác động và xây dựng dự thảo Nghị quyết về giải pháp ứng phó linh hoạt, tổng thể với tình hình mới.
- Đề xuất chủ động nâng cấp môi trường đầu tư, cải thiện chính sách ưu đãi, đặc biệt cho các ngành công nghệ cao, sản phẩm hàm lượng công nghệ lớn.
Bên cạnh hỗ trợ từ vĩ mô, từng doanh nghiệp, hộ kinh doanh cần chủ động kết nối với các hiệp hội ngành hàng, cập nhật thông tin nhanh, tận dụng các ưu đãi và chương trình đào tạo để nâng cao năng lực cạnh tranh.
Định hướng tái cấu trúc nền kinh tế và phát triển bền vững
Dự thảo các chính sách điều hành kinh tế năm 2025 xác định:
- Thúc đẩy tăng trưởng gắn với ổn định vĩ mô.
- Phấn đấu GDP tăng 8,3–8,5% năm 2025, CPI bình quân dưới 4,5%.
- Đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế, nâng cao giá trị gia tăng nội địa, xây dựng nền độc lập, tự chủ và hội nhập sâu rộng.
Cộng đồng doanh nghiệp được kêu gọi phát huy đạo đức kinh doanh, tinh thần thượng tôn pháp luật, trách nhiệm xã hội và sự đồng lòng – yếu tố quyết định thành công trong kinh tế thị trường hiện đại.
- Chính sách thương mại song phương Việt–Mỹ sẽ phát triển theo hướng xây dựng, bình đẳng và cùng có lợi; đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng; đảm bảo ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát.
- Địa phương – bộ ngành chủ động đề xuất chính sách vượt thẩm quyền, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp kịp thời.
- Truyền thông, báo chí tập trung thông tin kịp thời các chính sách mới, tạo đồng thuận xã hội, lan tỏa tinh thần đổi mới và vươn lên từ khó khăn.
Lời khuyên thực tế cho doanh nghiệp vừa, nhỏ và hộ kinh doanh cá thể
- Chủ động học hỏi và cập nhật thông tin: Đừng chỉ dừng lại ở việc tìm hiểu về thuế mới, mà phải hiểu cả xu hướng thị trường, nhu cầu tiêu dùng và các biến động vĩ mô liên quan.
- Khai thác tối đa lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA): Dù quy mô nhỏ, vẫn hoàn toàn có thể hưởng những “ưu đãi vàng” nếu chuẩn hóa quy trình, chứng nhận xuất xứ hàng hóa, sản xuất sạch…
- Tối ưu chi phí và nâng cao chất lượng: Đầu tư nhỏ vào cải tiến máy móc, đào tạo lao động, chuẩn hóa kiểm soát chất lượng sẽ tạo “lợi thế mềm” khi cạnh tranh quốc tế.
- Kết nối với các chuyên gia: Tham gia hội thảo, các khóa đào tạo về xuất nhập khẩu, kế toán – thuế, kỹ năng phòng vệ thương mại… có thể tiết kiệm cho bạn nhiều tỷ đồng nếu tận dụng đúng lúc!
- Luôn chuẩn bị cho những biến động bất ngờ: Xây dựng “dự phòng kinh doanh” để ứng phó khi thị trường hoặc quy định thay đổi.
Mẹo ứng dụng: Lập danh sách 3 “sản phẩm chủ chốt” và 3 “thị trường tiềm năng” muốn khai phá, xây lộ trình cụ thể, theo dõi kết quả hàng tháng.
Đồng hành cùng doanh nghiệp nhỏ: Nền tảng bền vững cho tăng trưởng quốc gia
Mỗi doanh nghiệp, dù lớn hay nhỏ, đều là một mắt xích không thể thiếu trong chuỗi giá trị quốc gia. Chính những đổi mới hôm nay sẽ tạo nền tảng cho sự phát triển vững chắc của đất nước ngày mai. Niềm tin vững vàng vào nội lực, tinh thần chủ động, dám nghĩ dám làm, cùng với sự đồng lòng giữa doanh nghiệp – cộng đồng – nhà nước sẽ giúp chúng ta vượt qua mọi rào cản và vững bước trên hành trình hội nhập quốc tế sâu rộng.
Nếu bạn là chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ, hay hộ kinh doanh đang đi những bước đầu trên thị trường xuất khẩu, hãy mạnh dạn tận dụng các cơ hội, đừng ngần ngại tìm hiểu thông tin, không ngừng cải tiến để thích ứng với chính sách mới. Các thay đổi về thuế quan có thể là thử thách nhưng cũng là động lực để nâng cấp chiến lược kinh doanh, hướng tới mục tiêu dài hạn với chi phí hợp lý và hiệu quả cao hơn.
Luôn nhớ rằng, hội nhập quốc tế không chỉ là cuộc chơi của những “ông lớn” mà bất kỳ doanh nghiệp nào cũng có thể vươn xa nếu biết chủ động học hỏi và thích ứng!
Bạn hãy thường xuyên theo dõi các thông tin cập nhật và nhận tư vấn giá trị từ Kế toán Thuế Online (KTO) tại website Kế toán Thuế Online và Facebook KTO — để luôn đi đầu trong những thay đổi, nắm bắt cơ hội và quản trị rủi ro hiệu quả nhất.
Nguồn tham khảo
- Báo Nhân dân – Tin tức kinh tế đối ngoại
- TTWTO VCCI – Thông tin thị trường và hiệp định thương mại
- Hiệp hội Dệt may Việt Nam, Hiệp hội Xuất khẩu và Chế biến thủy sản (VASEP)
- Các bộ, ban ngành – thông cáo chính sách năm 2025