Những thay đổi trong hệ thống pháp luật không chỉ đơn thuần là việc cập nhật văn bản mà còn là câu chuyện về sự chuyển mình của nền kinh tế, về cách các doanh nghiệp – nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh cá thể – thích ứng và phát triển. Luật Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) mới nhất – Luật số 48/2024/QH15 – vừa được Quốc hội thông qua với nhiều điểm mới nổi bật, đặt ra không ít băn khoăn, câu hỏi về việc chuẩn bị cho sự thay đổi lớn vào năm 2025. Hiểu rõ luật là một chuyện, vận dụng hiệu quả vào thực tế doanh nghiệp lại là cả một hành trình dài.
Tổng quan về Luật Thuế GTGT 48/2024/QH15: Bước chuyển lớn từ 01/07/2025
Ngày 26/11/2024, Luật Thuế Giá trị gia tăng số 48/2024/QH15 chính thức được thông qua và dự kiến có hiệu lực từ ngày 01/07/2025. Luật mới này sẽ thay thế hoàn toàn Luật Thuế GTGT số 13/2008/QH12 (và các sửa đổi bổ sung trước đó). Nhiều quy định quan trọng được điều chỉnh, bổ sung, không chỉ đáp ứng yêu cầu thực tiễn mà còn phù hợp sự phát triển của nền kinh tế số, hội nhập quốc tế và hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững.
Vậy, các doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể cần nhìn nhận ra sao, chuẩn bị thế nào để những thay đổi này trở thành cơ hội chứ không phải thách thức?
Những điểm mới nổi bật của Luật Thuế GTGT 2024
1. Điều chỉnh đối tượng không chịu thuế GTGT
- Lược bỏ một số đối tượng từng thuộc diện không chịu thuế GTGT. Nổi bật nhất là:
- Phân bón; máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ sản xuất nông nghiệp; tàu khai thác thủy sản xa bờ.
- Các loại dịch vụ liên quan đến chứng khoán.
- Điều chỉnh lại quy định với sản phẩm xuất khẩu là tài nguyên, khoáng sản. Theo luật cũ, chỉ hàng hóa chế biến từ khoáng sản mà tổng giá trị tài nguyên, khoáng sản cộng với chi phí năng lượng chiếm từ 51% giá thành sản phẩm trở lên thì không chịu thuế GTGT. Ở luật mới, việc xác định sẽ dựa vào danh mục do Chính phủ quy định.
- Bổ sung đối tượng mới: Hàng hóa nhập khẩu để ủng hộ, tài trợ phòng chống thiên tai, thảm họa, dịch bệnh, chiến tranh theo quy định của Chính phủ cũng sẽ không phải chịu thuế GTGT.
Sự thay đổi này đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động rà soát lại hồ sơ sản phẩm, dịch vụ của mình để xác định đúng chính sách mới – tránh việc áp sai thuế suất hoặc khai sai đối tượng, từ đó giảm thiểu rủi ro vi phạm.
2. Giá tính thuế GTGT hàng hóa nhập khẩu có gì thay đổi?
- Giá tính thuế của hàng hóa nhập khẩu theo luật mới (Điều 7) được xác định là trị giá tính thuế nhập khẩu cộng với các loại thuế liên quan:
- Thuế nhập khẩu
- Các khoản thuế nhập khẩu bổ sung (nếu có)
- Thuế tiêu thụ đặc biệt (nếu có)
- Thuế bảo vệ môi trường (nếu có)
- Trước đây, căn cứ là giá nhập khẩu tại cửa khẩu cộng thuế nhập khẩu, thuế TTĐB, thuế BVMT.
Mẹo nhỏ: Doanh nghiệp cần cập nhật các phần mềm kế toán và bảng kê khai để đảm bảo cách xác định giá tính thuế GTGT phù hợp quy định mới, hạn chế sai sót khi giải trình với cơ quan thuế.
3. Giá tính thuế GTGT cho hàng hóa, dịch vụ khuyến mại xác định bằng 0
- Luật mới quy định rõ: Giá tính thuế với hàng hóa, dịch vụ dùng để khuyến mại (theo quy định pháp luật thương mại) được xác định bằng 0.
- Điều này giúp doanh nghiệp yên tâm triển khai các chương trình khuyến mại, quà tặng khách hàng mà không lo phát sinh thêm thuế GTGT cho giá trị phần quà/tặng phẩm đúng luật.
Khi lập hóa đơn cho hàng khuyến mại, nên ghi rõ lý do, kèm hồ sơ, hợp đồng có liên quan đến chương trình để đảm bảo minh bạch và phòng tránh rủi ro truy thu thuế.
4. Điều chỉnh thuế suất cho một số hàng hóa, dịch vụ
- Một số mặt hàng không chịu thuế trước đây chuyển sang chịu thuế suất 5%:
- Phân bón
- Tàu khai thác thủy sản tại vùng biển
- Một số mặt hàng từ mức thuế suất 5% chuyển sang 10%:
- Lâm sản chưa chế biến
- Đường, phụ phẩm sản xuất đường (gỉ đường, bã mía,…)
- Thiết bị, dụng cụ chuyên dùng cho giảng dạy, nghiên cứu khoa học
- Hoạt động văn hóa, triển lãm, thể thao, biểu diễn nghệ thuật, sản xuất phim, phát hành và chiếu phim
Bí quyết: Nếu doanh nghiệp bạn sản xuất – kinh doanh các mặt hàng này, cần lên kế hoạch điều chỉnh giá bán, dự báo tác động đến dòng tiền & lợi nhuận, đồng thời chủ động truyền thông với khách hàng về nguyên nhân thay đổi giá để duy trì uy tín.
5. Bổ sung đối tượng áp dụng thuế suất 0%
- Luật mới mở rộng hơn nữa đối tượng hưởng mức thuế suất 0%, không chỉ hàng hóa/dịch vụ xuất khẩu truyền thống mà còn bổ sung:
- Vận tải quốc tế
- Công trình xây dựng, lắp đặt ở nước ngoài hoặc trong khu phi thuế quan
- Hàng hóa bán tại cửa hàng miễn thuế, tại khu vực cách ly cho khách xuất cảnh
- Dịch vụ xuất khẩu: cho thuê phương tiện vận tải sử dụng ngoài lãnh thổ VN; dịch vụ hàng không-hàng hải cho vận tải quốc tế,…
- Điều này tạo thuận lợi lớn cho các doanh nghiệp logistics, xuất nhập khẩu, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xuyên biên giới tận dụng ưu đãi – thúc đẩy phát triển hoạt động quốc tế.
Doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực trên nên chủ động hoàn thiện hồ sơ xuất khẩu, chứng từ chứng minh giao dịch thực tế để được hưởng đầy đủ ưu đãi thuế.
6. Điều kiện khấu trừ thuế GTGT đầu vào có nhiều điểm mới
(a) Chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt
- Bắt buộc tất cả hàng hóa, dịch vụ mua vào (không phân biệt giá trị dưới hay trên 20 triệu đồng/lần) đều phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt để đủ điều kiện khấu trừ thuế GTGT, trừ trường hợp đặc biệt theo quy định của Chính phủ.
- Luật cũ cho phép dưới 20 triệu đồng không cần chứng từ không dùng tiền mặt, luật mới đã loại bỏ “khoảng an toàn” này.
Kinh nghiệm thực tế: Doanh nghiệp nên ưu tiên sử dụng chuyển khoản qua ngân hàng, Internet banking, chứng từ thanh toán điện tử để vừa đáp ứng tiêu chí khấu trừ thuế, vừa minh bạch hóa dòng tiền.
(b) Bổ sung loại chứng từ được khấu trừ thuế GTGT đầu vào
- Hàng xuất khẩu: ngoài hóa đơn, thanh toán không dùng tiền mặt, hợp đồng,… doanh nghiệp có thể sử dụng phiếu đóng gói, vận đơn, chứng từ bảo hiểm (nếu có) để hợp thức hóa hồ sơ khấu trừ.
- Điều này tạo điều kiện “mở” hơn cho nhiều trường hợp xuất khẩu phức tạp, giảm nguy cơ bị loại trừ khỏi diện khấu trừ/hoàn thuế.
Mẹo nhanh:
Để kiểm tra bộ hồ sơ xuất khẩu đủ điều kiện hoàn thuế, hãy tạo một bảng checklist gồm: hợp đồng, hóa đơn, thanh toán không dùng tiền mặt, tờ khai hải quan, phiếu đóng gói & vận đơn, chứng từ bảo hiểm – rồi tick từng mục trước khi nộp cơ quan thuế.
7. Bổ sung trường hợp hoàn thuế GTGT cho doanh nghiệp “chỉ chịu thuế suất 5%”
- Doanh nghiệp chỉ sản xuất, cung ứng dịch vụ chịu thuế suất GTGT 5% có số thuế GTGT đầu vào chưa được khấu trừ hết từ 300 triệu đồng trở lên sau 12 tháng hoặc 04 quý liên tục sẽ được hoàn thuế GTGT.
- Lưu ý: Nếu doanh nghiệp có đồng thời mặt hàng/dịch vụ chịu nhiều thuế suất khác nhau thì số thuế được hoàn sẽ phân bổ theo quy định của Chính phủ.
Kinh nghiệm: Để nhận hoàn thuế đúng và nhanh, doanh nghiệp cần sớm hạch toán (tách riêng) doanh thu, chi phí liên quan đến từng nhóm hàng hóa/dịch vụ và lưu chứng từ đầy đủ để cơ quan thuế dễ kiểm tra, đối soát.
Các quy định khác cần chú ý trong hoạt động kinh doanh, kế toán
1. Trách nhiệm người nộp thuế và doanh nghiệp
- Doanh nghiệp phải thực hiện đúng, đủ chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ.
- Đặc biệt, với doanh nghiệp trên 1 tỷ đồng doanh thu/năm hoặc tự nguyện, bắt buộc phải khai thuế theo phương pháp khấu trừ.
Các hộ kinh doanh doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm vẫn được miễn thuế GTGT, là chính sách hỗ trợ mạnh mẽ dành cho nhóm siêu nhỏ này.
2. Các hành vi bị nghiêm cấm và rủi ro pháp lý
- Chủ động phòng tránh các hành vi như: mua bán hóa đơn, khai khống chi phí, dùng chứng từ khống, ngừng hoạt động nhưng vẫn lập xuất hóa đơn,…
- Cơ quan thuế tăng cường kiểm tra, nếu phát hiện vi phạm có thể bị truy thu, phạt nặng hoặc cấm kinh doanh.
Nhận định: “Minh bạch hóa các giao dịch không chỉ bảo vệ doanh nghiệp trước pháp luật mà còn giúp xây dựng uy tín trong cộng đồng doanh nghiệp, thuận lợi khi gọi vốn, hợp tác hoặc mở rộng thị trường.”
3. Luật có hiệu lực từ khi nào?
- Toàn bộ Luật có hiệu lực kể từ 1/7/2025. Riêng quy định về mức doanh thu miễn thuế cho hộ, cá nhân (dưới 200 triệu/năm) và sửa đổi về thu nhập cá nhân chỉ áp dụng từ 01/01/2026.
- Luật GTGT cũ số 13/2008/QH12 (và các sửa đổi) hết hiệu lực kể từ ngày luật này có hiệu lực thi hành.
So sánh một số điểm mới giữa Luật GTGT 2024 và Luật 2008
| Nội dung | Luật 13/2008/QH12 (cũ) | Luật 48/2024/QH15 (mới) |
|---|---|---|
| Giá trị giao dịch dưới 20 triệu | Không cần thanh toán không dùng tiền mặt để khấu trừ | Mọi giao dịch đều phải có thanh toán không dùng tiền mặt (trừ trường hợp đặc biệt) |
| Đối tượng khuyến mại | Tính thuế như biếu, tặng, giá của hàng cùng loại | Giá tính thuế là 0 |
| Hàng nhập khẩu ủng hộ, cứu trợ | Chưa ghi rõ | Được miễn thuế GTGT |
| Thuế suất mặt hàng phổ biến | Phân bón, vật tư nông nghiệp không chịu thuế | Chuyển sang chịu thuế 5% |
| Mở rộng 0% cho dịch vụ quốc tế | Chỉ hàng xuất khẩu truyền thống | Mở rộng cho nhiều loại hình dịch vụ, vận tải quốc tế, xây dựng ở ngoài lãnh thổ, dịch vụ cho thuê phương tiện quốc tế,… |
Gợi ý chuẩn bị cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh
- Thường xuyên cập nhật các thông tư, nghị định hướng dẫn chi tiết về Luật GTGT mới, vì phần lớn quy định cụ thể về chứng từ, cách xác định giá trị giao dịch sẽ do Chính phủ, Bộ Tài chính hướng dẫn bổ sung.
- Chủ động rà soát, sửa đổi quy trình ký kết hợp đồng, quy trình thanh toán, kiểm tra quản lý hóa đơn điện tử và thiết lập nâng cấp phần mềm kế toán, ERP, các mẫu biểu liên quan để phù hợp luật mới.
- Xây dựng quy định nội bộ rõ ràng về quản lý khuyến mại, quà tặng khách hàng để chứng minh với cơ quan thuế khi cần.
- Đào tạo, tập huấn nhân viên kế toán, bán hàng về cách nhận diện các giao dịch đặc thù (ví dụ: biếu – tặng – khuyến mại), điều kiện xuất hóa đơn hợp lệ, lưu trữ chứng từ,…
- Nâng cao nhận thức về rủi ro pháp lý khi lập – sử dụng hóa đơn, chứng từ không đúng quy định.
- Làm việc sớm với đơn vị tư vấn thuế, kế toán hoặc khai thác các nguồn thông tin chính thống để giải đáp kịp thời các vướng mắc khi triển khai thực tế.
Tip ứng dụng: Dù là doanh nghiệp nhỏ hay hộ kinh doanh, bạn đều có thể tự xây dựng một bộ checklist công việc cần chuyển đổi/thích ứng với quy định mới. Mỗi tháng, hãy kiểm tra lại hệ thống chứng từ, hóa đơn, dòng tiền để phòng ngừa rủi ro ngay từ đầu.
Một số kịch bản thường gặp và cách ứng phó linh hoạt
- Chưa kịp cập nhật phần mềm kế toán phù hợp luật mới: Chủ động trao đổi với đơn vị phát triển/phần mềm, yêu cầu bản cập nhật sớm, đồng thời lưu giữ mọi bằng chứng giao dịch để đối chiếu lại khi cần bổ sung dữ liệu theo quy định mới.
- Gặp vướng mắc về thanh toán không dùng tiền mặt: Có thể sử dụng các hình thức chuyển khoản qua ví điện tử, banking app hoặc hợp tác với ngân hàng phát triển phương thức thanh toán phù hợp doanh nghiệp.
- Hoàn thuế GTGT bị kéo dài, chậm giải quyết: Kiểm tra lại toàn bộ bộ hồ sơ, bổ sung các chứng từ còn thiếu; nếu cần, có thể xin tư vấn hoặc gửi đơn đề nghị giải trình thêm lên cơ quan thuế.
Động lực tuân thủ và vai trò của việc chủ động thích ứng
Việc tuân thủ đúng luật không chỉ tránh các rắc rối pháp lý mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh – từ đó nâng cao uy tín doanh nghiệp trên thương trường.
Với xu hướng chuyển đổi số và hội nhập hiện nay, tư duy chủ động nắm bắt, chuẩn bị, tuân thủ quy định pháp luật về thuế sẽ giúp các doanh nghiệp – nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh – tạo được nền tảng phát triển bền vững, tận dụng tốt các ưu đãi, chính sách hỗ trợ của Nhà nước.
Cuối cùng, các bạn – những người dẫn dắt doanh nghiệp vừa và nhỏ, hay những hộ kinh doanh cá thể – hãy cứ vững tin, chủ động học hỏi, cập nhật luật mới. Đôi khi những điều chỉnh, thay đổi trong chính sách thuế không đáng sợ như ta nghĩ – nhất là khi chúng ta hiểu rõ và chuẩn bị sẵn sàng cho mọi kịch bản. Đừng ngại đặt câu hỏi, tìm kiếm các giải pháp tối ưu, bởi mỗi quyết định chủ động ngày hôm nay sẽ giúp doanh nghiệp bạn phát triển mạnh mẽ, bền vững ngày mai.
Bạn hãy thường xuyên theo dõi các thông tin cập nhật, tư vấn hữu ích về Thuế, Kế toán từ Kế toán Thuế Online (KTO) cũng như trên Facebook của KTO để chủ động nắm bắt những thay đổi mới nhất cùng các giải pháp tư vấn sát thực tế cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh.
Nguồn tham khảo, tài liệu:
- Luật Thuế Giá trị gia tăng số 48/2024/QH15 – Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam
- Luật Thuế Giá trị gia tăng số 13/2008/QH12 và các văn bản sửa đổi, bổ sung liên quan
- Các Thông tư, Nghị định, công văn hướng dẫn của Bộ Tài chính, Tổng Cục Thuế
- Trang thông tin chính thống của Kế toán Thuế Online (KTO), Tổng cục Thuế