Trong những ngày qua, làn sóng chính sách thuế quan mới từ Hoa Kỳ đã tạo nên những cơn chấn động không nhỏ trên bản đồ thương mại toàn cầu. Từ các tập đoàn đa quốc gia đến những hộ kinh doanh nhỏ lẻ, không ai có thể đứng ngoài cuộc. Đối với cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam, những thay đổi này vừa là một thách thức không nhỏ, vừa ẩn chứa những cơ hội cần được giải mã một cách bình tĩnh và sáng suốt.
Bức Tranh Toàn Cảnh Về Làn Sóng Thuế Quan Mới Từ Mỹ
Chính sách thuế quan luôn là công cụ đắc lực trong chính sách đối ngoại và thương mại của Hoa Kỳ. Gần đây, dưới thời Tổng thống Donald Trump, một loạt các điều chỉnh mới đã được áp dụng, tạo ra những hệ luỵ sâu rộng.
Những Thay Đổi Đáng Chú Ý Nhất
- Thuế quan 15% đối với ô tô Nhật Bản: Có hiệu lực từ ngày 16/9, mức thuế này được xem là mang lại lợi thế cạnh tranh đáng kể cho ô tô Nhật so với các đối thủ trong khu vực như Hàn Quốc – nơi vẫn đang chịu mức thuế nhập khẩu lên đến 27.5%.
- Thuế quan 50% đối với hàng hóa Ấn Độ: Áp dụng từ ngày 27/8/2025, mức thuế “kỷ lục” này khiến hàng nghìn nhà sản xuất Ấn Độ rơi vào cảnh điêu đứng, buộc họ phải tìm mọi cách để thích nghi và tồn tại.
- Bổ sung hơn 400 sản phẩm chứa nhôm và thép vào danh sách chịu thuế 50%: Danh sách này giờ đây bao trùm một phạm vi rộng lớn, từ bình chữa cháy, máy móc, vật liệu xây dựng, tua-bin gió đến đồ nội thất, động cơ tàu biển và hàng trăm mặt hàng tiêu dùng khác.
Một chuyên gia kinh tế nhận định: “Các động thái thuế quan này không đơn thuần là công cụ bảo hộ mậu dịch. Chúng là những nước cờ chiến lược trong một ván bài địa chính trị và kinh tế phức tạp, buộc mỗi quốc gia và doanh nghiệp phải tự vẽ lại bản đồ hành trình của mình.”
Tác Động Trực Tiếp Đến Doanh Nghiệp Việt Nam: Thách Thức Và Cơ Hội
Với kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động trực tiếp và sâu sắc từ những thay đổi này. Đặc biệt, thuế đối ứng áp dụng cho một số mặt hàng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% xuống 20% sau đàm phán) là điểm nóng cần được phân tích kỹ lưỡng.
Những Mặt Hàng Chịu Ảnh Hưởng Nặng Nề Nhất
- Hàng dệt may và giày dép: Đây là nhóm hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Mỹ. Mức thuế gia tăng có thể làm giảm sức cạnh tranh về giá, thu hẹp biên lợi nhuận vốn đã không dày.
- Đồ gỗ và nội thất: Nhiều sản phẩm trong ngành này có chứa thành phần thép, gỗ được khai thác từ các nguồn có thể khiến chúng rơi vào diện chịu thuế.
- Thiết bị cơ khí và điện tử: Các linh kiện, máy móc có chứa nhôm, thép nhập khẩu từ các thị trường bị áp thuế sẽ làm tăng chi phí đầu vào.
Cơ Hội Trong Khó Khăn: Khi Đối Thủ Vấp Ngã
Trong khi các doanh nghiệp Ấn Độ, Trung Quốc hay Brazil đang vật lộn với mức thuế 50%, đây lại có thể là cơ hội vàng cho hàng hóa Việt Nam nếu chúng ta biết tận dụng. Việc Mỹ giảm thuế cho ô tô Nhật Bản cho thấy họ sẵn sàng có những ngoại lệ dựa trên lợi ích chiến lược. Điều này mở ra cánh cửa đàm phán cho Việt Nam.
Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã hoan nghênh việc Mỹ áp thuế 19% với hàng hóa từ nước này, thay vì mức 49% dự kiến. Đây là một minh chứng cho thấy đối thoại tích cực và minh bạch có thể mang lại kết quả khả quan.
Chiến Lược Ứng Phó Cho Doanh Nghiệp Vừa Và Nhỏ: Từ Bị Động Sang Chủ Động
Đứng trước làn sóng này, doanh nghiệp không thể khoanh tay đợi chờ. Dưới đây là những chiến lược thiết thực có thể giúp doanh nghiệp của bạn không chỉ sống sót mà còn vươn lên mạnh mẽ.
1. Đa Dạng Hóa Thị Trường Xuất Khẩu
Đừng “bỏ tất cả trứng vào một giỏ”. Việc phụ thuộc quá lớn vào thị trường Mỹ tiềm ẩn rủi ro cao. Hãy chủ động tìm kiếm và khai phá các thị trường tiềm năng khác như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, hoặc các thị trường mới nổi trong khối ASEAN. Hiệp định EVFTA với EU và CPTPP là những cánh cửa lớn đang chờ bạn mở ra.
2. Tối Ưu Hóa Chuỗi Cung Ứng và Minh Bạch Hóa Xuất Xứ
Một trong những lý do chính khiến hàng hóa bị áp thuế là do xuất xứ không rõ ràng, đặc biệt liên quan đến nguyên liệu thô từ các nước bị áp thuế trừng phạt (như Nga, Trung Quốc trong một số trường hợp).
- Kiểm tra kỹ nguồn gốc nguyên liệu đầu vào: Đảm bảo chúng không đến từ các quốc gia hoặc khu vực có xung đột thương mại với Mỹ.
- Xây dựng chứng nhận xuất xứ (C/O) rõ ràng: Một bộ hồ sơ chứng minh xuất xứ minh bạch là vũ khí mạnh nhất để tránh các mức thuế phụ trội.
- Xem xét nội địa hóa nguyên liệu: Đầu tư vào nguồn nguyên liệu trong nước hoặc từ các đối tác có hiệp định thương mại tự do với Mỹ không chỉ giảm thuế mà còn nâng cao giá trị “Made in Vietnam”.
3. Nâng Cao Giá Trị Gia Tăng, Thoát Khỏi Lối Mòn Giá Rẻ
Cạnh tranh bằng giá cả là con đường dẫn đến biên lợi nhuận mỏng manh và dễ bị tổn thương trước các cú sốc thuế quan. Thay vào đó, hãy tập trung vào:
- Chất lượng sản phẩm vượt trội: Đầu tư vào R&D, cải tiến thiết kế, nâng cao độ bền và tính năng sản phẩm.
- Xây dựng thương hiệu mạnh: Một thương hiệu uy tín sẽ giúp khách hàng sẵn sàng trả giá cao hơn, bất chấp những biến động về thuế.
- Dịch vụ khách hàng hoàn hảo: Từ khâu giao hàng, hậu mãi đến hỗ trợ kỹ thuật, một dịch vụ xuất sắc sẽ giữ chân những khách hàng trung thành.
4. “Kỹ Thuật Thuế Quan” – Mẹo Ứng Phó Thông Minh
Trên thế giới, các doanh nghiệp đang sáng tạo nhiều cách để giảm thiểu tác động của thuế quan, hay còn gọi là “kỹ thuật thuế quan”. Có thể kể đến:
- Thay đổi mã HS code: Phân loại sản phẩm vào nhóm có mức thuế thấp hơn (cần đảm bảo đúng quy định).
- Thiết kế lại sản phẩm: Giảm tỷ lệ phần trăm nguyên liệu bị áp thuế trong sản phẩm cuối cùng để đáp ứng quy tắc xuất xứ.
- Tận dụng kho ngoại quan: Lưu trữ hàng hóa trong các kho ngoại quan tại Mỹ để trì hoãn thời điểm đóng thuế, chờ đợi các quyết định hoặc đàm phán mới.
Mẹo nhanh: Luôn cập nhật Danh sách miễn trừ (Exclusion List) từ USTR (Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ). Đôi khi, một số sản phẩm cụ thể có thể được xin miễn trừ thuế suất cao dựa trên đơn kiến nghị.
Góc Nhìn Lạc Quan: Bài Học Từ Những “Kẻ Sống Sót”
Lịch sử thương mại thế giới đã chứng kiến vô số cuộc chiến tranh thuế quan, và những doanh nghiệp biết thích nghi luôn tìm ra lối đi cho riêng mình. Ngành nuôi trồng thủy sản Trung Quốc, dù đối mặt với vô vàn khó khăn, đã “cách mạng hóa” quy trình sản xuất trứng cá muối, giảm giá thành đáng kể và biến một món xa xỉ thành sản phẩm dễ tiếp cận hơn. Đó là một minh chứng cho sức mạnh của đổi mới sáng tạo.
TP.HCM, với tư cách là đầu tàu kinh tế, cũng đang chủ động biến thách thức thành cơ hội bằng cách xây dựng các kịch bản kinh tế linh hoạt, thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp địa phương.
Lời Kết: Hành Trình Kiên Cường Của Người Kiến Tạo
Biến động trong chính sách thuế quan có lẽ sẽ còn tiếp diễn, nhưng đó không phải là dấu chấm hết cho hành trình vươn ra biển lớn của doanh nghiệp Việt. Nó đơn giản là một chướng ngại vật buộc chúng ta phải lái xe khéo léo hơn, trang bị kỹ càng hơn và sáng tạo không ngừng nghỉ. Hãy xem đây là cơ hội để tự đổi mới, để củng cố nền tảng và khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại quốc tế.
Hãy luôn nhớ rằng, sự chủ động nắm bắt thông tin, minh bạch trong hoạt động và linh hoạt trong chiến lược chính là chìa khóa vàng giúp bạn không chỉ vượt qua sóng gió mà còn bứt phá mạnh mẽ. Cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam vốn nổi tiếng với sự tháo vát và kiên cường. Hãy cùng nhau biến thách thức của ngày hôm nay thành câu chuyện thành công của ngày mai.
Bạn hãy theo dõi các thông tin mới nhất và các tư vấn giá trị từ KTO tại website Kế toán Thuế Online và Facebook KTO để luôn được trang bị những kiến thức và chiến lược tài chính – thuế hiệu quả nhất.
Nguồn tham khảo:
– Tổng hợp tin tức từ VnEconomy.
– Thông cáo từ Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR).
– Báo cáo phân tích tác động thương mại từ các tổ chức quốc tế.