Trong bối cảnh kinh tế khu vực và toàn cầu có nhiều biến động, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cũng như hộ kinh doanh cá thể tại Việt Nam, đang đứng trước nhiều cơ hội lẫn thách thức. Ngoài việc nỗ lực duy trì hoạt động sản xuất – kinh doanh ổn định, doanh nghiệp còn cần chủ động tiếp cận cũng như hiểu đúng về các thông tin tài chính quốc tế, thay đổi chính sách, xu hướng thương mại và rủi ro tiềm ẩn. Nhận diện rõ thực tế này sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ tránh được những cú sốc bất ngờ mà còn tận dụng được thời cơ để phát triển bền vững.
1. Bức tranh kinh tế – tài chính quốc tế: Xu hướng mới, rủi ro mới
Thời gian gần đây, nền kinh tế thế giới đang chuyển động với nhiều dấu hiệu biến chuyển lớn. Cạnh tranh thương mại gia tăng, các biện pháp bảo hộ, thuế quan mới liên tục xuất hiện, đặc biệt giữa các cường quốc như Mỹ – Trung – EU. Những động thái này không chỉ tạo áp lực lên chuỗi cung ứng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp Việt Nam.
- Xung đột chính trị – an ninh tại nhiều điểm nóng (châu Âu, Biển Đông…) làm gia tăng biến động tỷ giá, tăng giá chi phí vận chuyển quốc tế, bất ổn giá nguyên liệu đầu vào.
- Áp lực thuế quan ngày một rõ, nhất là khả năng các thị trường lớn như Mỹ, Trung Quốc áp dụng các rào cản kỹ thuật, biện pháp phòng vệ thương mại, tăng đánh thuế lên sản phẩm xuất khẩu từ Việt Nam.
- Chính sách tiền tệ siết chặt tại nhiều quốc gia khiến dòng vốn đầu tư quốc tế ít lại, đồng thời hạn chế khả năng vay vốn của doanh nghiệp nhỏ trong khu vực Đông Nam Á.
“Muốn tồn tại và phát triển trong môi trường quốc tế nhiều biến động, doanh nghiệp buộc phải trở thành người ‘đi theo thời cuộc’ chứ không chỉ ‘đi theo khách hàng’.”
2. Việt Nam trước làn sóng biến động: Tư duy chủ động ứng phó
2.1 Vấn đề tỷ giá, chi phí đầu vào và xuất khẩu
Thực tế, Việt Nam từng đối mặt với những thời điểm đồng nội tệ mất giá, gây áp lực lên nhập khẩu nguyên vật liệu và giá sản xuất. Thị trường xuất khẩu truyền thống cũng thường xuyên thay đổi tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn vệ sinh thực phẩm và đặc biệt là các biện pháp phòng vệ thương mại (chống phá giá, tự vệ, hạn ngạch…)
- Một mẹo nhỏ: Chủ động theo dõi diễn biến tỷ giá ngoại tệ, lập kế hoạch đàm phán dài hạn với nhà cung ứng nước ngoài, giảm thiểu tác động bất lợi.
- Đối chiếu các kịch bản chi phí đầu vào khi thay đổi tỷ giá, từ đó điều chỉnh giá bán, hoặc tìm nguồn hàng thay thế trong nước.
- Xây dựng quỹ dự phòng biến động cho các hợp đồng có yếu tố xuất nhập khẩu, áp dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro tài chính.
2.2 Thuế quan mới: Cập nhật để chủ động thích nghi
Từ năm 2024-2025, nhiều nguồn tin cho thấy các quốc gia như Mỹ, Trung Quốc, EU sẽ điều chỉnh thuế nhập khẩu đối với nhiều mặt hàng, không loại trừ cả sản phẩm truyền thống Việt Nam. Một số doanh nghiệp lo ngại rằng áp lực này sẽ khiến biên lợi nhuận co hẹp hoặc nguy cơ hàng hóa bị trả về tăng cao.
- Cập nhật thường xuyên chính sách thuế quốc tế từ Tổng cục Hải quan, các bộ ngành liên quan và website chính thống.
- Chủ động chuẩn hóa chứng từ xuất khẩu, đáp ứng đúng tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc, bám sát các quy định mới nhất.
- Linh hoạt chuyển đổi thị trường, tìm kiếm khách hàng tiềm năng tại các khu vực có chính sách mở hoặc ưu đãi thuế xuất nhập khẩu.
Chuyên gia nhận định: “Doanh nghiệp SME Việt Nam càng chủ động cập nhật và thích nghi sớm với thuế quan quốc tế thì rủi ro càng giảm, cơ hội càng rộng mở.”
2.3 So sánh kinh nghiệm quốc tế: Lời cảnh báo và động lực chuyển mình
Không ít nền kinh tế mới nổi đã lâm vào khủng hoảng vì chủ quan trước biến động toàn cầu. Ngược lại, doanh nghiệp nào biết tận dụng thông tin, chuyển dịch kịp thời, liên kết hợp tác khu vực, số hóa vận hành đều gặt hái nhiều cơ hội bứt phá.
- Malaysia, Thái Lan mạnh tay hỗ trợ doanh nghiệp cập nhật chính sách, đầu tư chuyển đổi số.
- Doanh nghiệp Singapore không ngần ngại đa dạng hóa thị trường, liên tục mở rộng đối tác, giảm phụ thuộc nguồn hàng cố định.
- Indonesia khuyến khích SME kết nối hệ sinh thái chuỗi giá trị toàn cầu, chủ động phân tích rủi ro tài chính ngay từ cấp quản lý.
Bài học rút ra: “Không thể chỉ trông chờ vào chính sách hỗ trợ khẩn cấp, mà cần xây dựng nội lực nhận diện và phòng thủ trước mọi biến động.”
3. Định hướng tài chính – kế toán trong bối cảnh bất ổn
3.1 Quản trị dòng tiền khôn ngoan
Dòng tiền là mạch sống của mọi doanh nghiệp, nhất là trong giai đoạn thị trường nhiều biến động. Các khoản phải thu kéo dài, hàng tồn kho tăng cao, chi phí phát sinh bất thường dễ khiến doanh nghiệp nhỏ lâm vào cảnh thiếu vốn xoay vòng.
- Thiết lập kế hoạch ngân sách sát thực tế, cập nhật liên tục với diễn biến thị trường.
- Chủ động đàm phán lại các điều khoản thanh toán với đối tác lớn, hoặc áp dụng chính sách chiết khấu cho khách hàng thanh toán sớm.
- Kiểm soát chặt hàng tồn, tránh mua dồn nguyên vật liệu khi chưa có hợp đồng tiêu thụ chắc chắn.
“Doanh nghiệp nhỏ không dư dả nguồn lực nên từng đồng ra-vào phải được tính toán kỹ lưỡng, quản trị dòng tiền không chỉ là kỹ năng mà còn là nghệ thuật sinh tồn.”
3.2 Chủ động số hóa và tự động hóa công tác kế toán thuế
Chuyển đổi số không còn là khái niệm xa lạ, mà dần trở thành giải pháp thiết yếu giúp doanh nghiệp SME, hộ kinh doanh tiết kiệm thời gian, công sức và giảm thiểu sai sót. Đặc biệt, các phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử và dịch vụ kê khai thuế online đang chứng minh hiệu quả rõ rệt.
- Gợi ý thực tiễn: Triển khai phần mềm kế toán phù hợp quy mô, tránh lãng phí, áp dụng chính sách dùng thử miễn phí từ các nhà cung cấp uy tín để trải nghiệm trước khi quyết định.
- Đào tạo nhân sự liên quan các kỹ năng nhập liệu, kiểm tra hồ sơ, nộp tờ khai online để phòng ngừa rủi ro thủ công.
- Kết nối trực tiếp với đơn vị tư vấn để xử lý các trường hợp vướng mắc về thuế, hóa đơn, bảo hiểm.
Mẹo nhỏ:
Nếu chưa tự tin triển khai toàn bộ quy trình số hóa, hãy bắt đầu từ bước quản lý hóa đơn điện tử và cập nhật thường xuyên các bản vá phần mềm kế toán theo quy định mới nhất.
3.3 Dự phòng và quản lý rủi ro thuế
Bối cảnh biến động đòi hỏi doanh nghiệp đặc biệt lưu ý đến quy trình kiểm soát thuế – nhất là khi các chính sách thuế có thể thay đổi rất nhanh. Sai sót nhỏ cũng có thể dẫn đến phạt nặng, thậm chí truy cứu trách nhiệm hành chính nếu bị thanh tra sau này.
- Xây dựng bản đồ rủi ro thuế – xác định các hoạt động dễ sai sót, ví dụ: khấu trừ thuế GTGT, kê khai nhầm chỉ tiêu, nộp chậm hồ sơ quyết toán.
- Lưu trữ chứng từ và hóa đơn đầy đủ, theo hướng dẫn mới nhất của cơ quan thuế.
- Chủ động cập nhật thông tư, nghị định, văn bản hướng dẫn về thuế qua các kênh chính thống và nhờ tư vấn chuyên nghiệp khi cần.
Tip nhanh: Kiểm tra lịch quyết toán thuế hằng năm, thông báo trước cho kế toán trưởng và chủ doanh nghiệp để chủ động chuẩn bị hồ sơ, tránh rủi ro bị phạt do “quên” hạn nộp.
4. Tư vấn thực tế – Chìa khóa tăng khả năng thích ứng cho SME, hộ kinh doanh
4.1 Thường xuyên “kiểm tra sức khỏe” tài chính doanh nghiệp
Không ít doanh nghiệp nhỏ vẫn lơ là việc đánh giá định kỳ tình hình tài chính, trong khi đây là nền tảng quyết định doanh nghiệp khỏe mạnh hay “ốm yếu” dưới tác động biến động bên ngoài.
- Lập báo cáo tài chính rút gọn hằng tháng; so sánh chỉ số doanh thu, lợi nhuận, vòng quay vốn, công nợ so với lộ trình năm.
- Chuẩn bị sẵn mô hình “dự báo dòng tiền ngắn hạn” (3-6 tháng), nhanh nhạy điều chỉnh sản xuất, mua hàng, chi phí marketing khi nguồn thu sụt giảm đột ngột.
- Chủ động trao đổi với đối tác, ngân hàng, chủ nợ trong trường hợp dự báo dòng tiền gặp khó, để tìm giải pháp linh động thay vì “chạy vạy” vào phút chót.
4.2 Lựa chọn hình thức kinh doanh tối ưu, giảm thiểu rủi ro pháp lý – thuế
Bối cảnh thay đổi thường xuyên khiến nhiều hộ kinh doanh cá thể đứng trước câu hỏi: Liệu có nên chuyển sang mô hình doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME)?
- Hộ kinh doanh cá thể: Thủ tục đơn giản nhưng gặp hạn chế về quy mô, dễ vướng vào các quy định mới về thuế/phí khi bị “đánh giá lại” sau thanh tra.
- Doanh nghiệp vừa và nhỏ: Được hưởng ưu đãi thuế trong một số chính sách hỗ trợ phát triển, có thể tiếp cận vốn ưu đãi/hỗ trợ khởi nghiệp, nhưng phải tuân thủ chặt quy định kế toán, bảo hiểm xã hội, quản trị nội bộ.
Chuyên gia gợi ý: Đối với hộ kinh doanh có tham vọng mở rộng quy mô, nên cân nhắc chuyển đổi sang mô hình SME hợp pháp hóa hoạt động, minh bạch về vốn, và giảm thiểu rủi ro tranh chấp, xử phạt hành chính khi thị trường biến động hoặc nhà nước điều chỉnh chính sách thuế.
4.3 Đầu tư cho tư vấn chuyên nghiệp – nâng cao sức đề kháng
Rất nhiều doanh nghiệp nhỏ chỉ tìm đến chuyên gia khi bị cơ quan thuế “gõ cửa”, khi rắc rối đã xảy ra. Trong khi thực tế, việc xây dựng mối quan hệ hợp tác với đơn vị tư vấn uy tín ngay từ đầu sẽ giúp phòng ngừa phần lớn các rủi ro pháp lý, thuế và tài chính.
- Tận dụng dịch vụ kế toán thuế online, nhận tư vấn định kỳ về các thay đổi chính sách, thủ tục mới.
- Thường xuyên tham dự các buổi đào tạo, hội thảo chuyên đề nâng cao kiến thức về luật thuế, quy trình quản trị tài chính hiện đại.
- Kịp thời hỏi ý kiến chuyên gia khi đề xuất các giao dịch tài chính lớn, như mua bán bất động sản, đầu tư tài sản cố định, chuyển nhượng cổ phần…
“Một đồng đầu tư cho tư vấn, kiến thức hôm nay có thể tiết kiệm hàng trăm đồng xử lý rủi ro pháp lý sau này.”
Bạn hãy theo dõi các thông tin mới nhất và các tư vấn giá trị từ KTO tại website Kế toán Thuế Online và Facebook KTO
5. Chủ động đón nhận tương lai – Động lực vươn lên cho doanh nghiệp nhỏ
Nền kinh tế không ngừng biến động, chính sách tài chính – thuế luôn cập nhật và mở rộng để phù hợp với thực tiễn thế giới. Thay vì lo lắng hoặc chờ đợi, mỗi doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh cá thể nên coi đây là động lực để đổi mới, nâng cao trình độ quản trị, chủ động thích nghi và tranh thủ các chính sách hỗ trợ của Nhà nước.
Mỗi ngày, hãy dành 10 phút cập nhật tin tức chính thống về chính sách thuế, kinh tế quốc tế; chủ động rà soát lại số liệu tài chính – kế toán; tìm kiếm các khóa đào tạo ngắn hạn hoặc hỏi đáp cùng chuyên gia trong ngành. Đừng ngại đầu tư cho sự hiểu biết và kỹ năng – vì lợi nhuận bền vững luôn bắt đầu từ tư duy vững vàng trước sự thay đổi.
Thời cuộc có thể đổi thay, nhưng sự chủ động, trung thực và tin vào sức mạnh cộng đồng doanh nghiệp nhỏ sẽ là giá trị không thể thay đổi trên con đường phát triển của mỗi người kinh doanh.
Chúc bạn luôn vững vàng, sáng suốt để không chỉ vượt qua các thách thức hôm nay, mà còn đón nhận thành công trong tương lai gần. Đừng quên: Việc tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật, cập nhật kiến thức mới sẽ là nền tảng để doanh nghiệp của bạn đi xa, bền vững hơn.
Nguồn tham khảo
- Báo cáo CSIS về Biển Đông, biến động khu vực năm 2025
- Cục Thuế TP. HCM – Hội thảo cập nhật chính sách thuế 2024–2025
- Phòng thương mại & Công nghiệp Việt Nam (VCCI) – Cẩm nang quản trị rủi ro tài chính cho doanh nghiệp nhỏ
- Thông tư, nghị định, văn bản pháp luật từ Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế
- Chia sẻ, tư vấn chuyên môn từ đội ngũ chuyên gia Kế toán Thuế Online