Trong thế giới kinh doanh ngày nay, việc hiểu rõ và thực hiện đúng nghĩa vụ thuế không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn giúp mỗi cá nhân, doanh nghiệp tự tin phát triển bền vững. Với các hộ kinh doanh cá thể – lực lượng nòng cốt của nền kinh tế quốc dân – những năm gần đây, các quy định thuế liên tục thay đổi nhằm phù hợp thực tiễn và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Vậy trước làn sóng cải cách này, đâu là những điểm mấu chốt về các loại thuế, cách tính và lộ trình điều chỉnh chế độ thuế khoán mà chủ hộ kinh doanh cần nắm rõ để chủ động ứng biến, đặt nền móng vững chắc cho tương lai? Bài chia sẻ dưới đây sẽ giúp bạn giải mã từng khía cạnh một cách chi tiết, dễ hiểu và thực tiễn nhất.
Cơ sở pháp lý về thuế đối với hộ kinh doanh cá thể
Hiểu rõ căn cứ pháp lý là bước đầu tiên giúp chúng ta xác định đúng trách nhiệm và quyền lợi của mình khi thực hiện nghĩa vụ thuế. Các văn bản quan trọng hiện hành bao gồm:
- Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14: Có hiệu lực từ ngày 01/07/2020, định hướng toàn diện về quản lý và nghĩa vụ thuế của cá nhân, tổ chức kinh doanh.
- Nghị định 139/2016/NĐ-CP: Về lệ phí môn bài, hiệu lực từ ngày 01/01/2017.
- Thông tư 92/2015/TT-BTC: Hướng dẫn về GTGT và TNCN đối với cá nhân, hộ kinh doanh.
- Nghị định 22/2020/NĐ-CP: Sửa đổi, bổ sung Nghị định 139 về lệ phí môn bài.
- Thông tư 40/2021/TT-BTC: Chi tiết các tỷ lệ thuế suất hộ kinh doanh theo ngành nghề.
- Nghị định 70/2025/NĐ-CP: Quy định mới về quản lý thuế hộ kinh doanh, có hiệu lực từ 01/06/2025.
- Nghị quyết 198/2025/QH15: Bãi bỏ triệt để chế độ thuế khoán từ năm 2026.
“Nắm chắc căn cứ pháp lý không chỉ là tuân thủ, mà còn là chìa khóa chủ động hóa mọi tình huống phát sinh khi cơ quan thuế có thay đổi hay kiểm tra.”
Điểm mới về chế độ thuế khoán hộ kinh doanh từ 2025
1. Bãi bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh doanh thu trên 1 tỷ đồng từ 01/06/2025
Thuế khoán trước nay là hình thức cơ quan thuế xác định mức thuế cố định (gồm GTGT và TNCN) dựa theo ngành nghề, mặt bằng, doanh thu ước tính… Tuy nhiên, theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, hình thức này sẽ được thay đổi mạnh mẽ:
- Kể từ 01/06/2025, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải chuyển sang phương pháp kê khai, sử dụng hóa đơn điện tử phát hành từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.
- Hộ kinh doanh dưới 1 tỷ đồng/năm vẫn được lựa chọn giữ phương pháp khoán hoặc đăng ký kê khai đến hết ngày 31/12/2025.
“Việc chuyển sang kê khai không chỉ minh bạch hóa nghĩa vụ thuế mà còn giúp chính chủ hộ tiện theo dõi dòng tiền, hợp thức hóa hồ sơ vay vốn và tăng uy tín kinh doanh.”
2. Bãi bỏ hoàn toàn thuế khoán cho hộ kinh doanh từ năm 2026
Theo Nghị quyết 198/2025/QH15, từ 01/01/2026:
- Tất cả hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh đều phải kê khai doanh thu, tính thuế theo phương pháp kê khai.
- Cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ có thể chọn kê khai theo từng lần phát sinh nếu không có doanh thu đều đặn (không phải cố định tháng/quý).
Như vậy, điểm mấu chốt là, bắt đầu từ 2026, không còn hộ kinh doanh nào tính thuế khoán. Sự chuyển dịch này là bước tiến lớn về hiện đại hóa quản lý thuế, bảo vệ quyền lợi và trách nhiệm bình đẳng giữa các chủ thể kinh doanh.
Các loại thuế hộ kinh doanh cá thể phải nộp
Dưới đây là 3 loại thuế (lệ phí) cơ bản mà hộ kinh doanh cá thể truyền thống đáp ứng đủ điều kiện đang phải thực hiện:
- Lệ phí môn bài (thuế môn bài)
- Thuế giá trị gia tăng (GTGT)
- Thuế thu nhập cá nhân (TNCN)
Ngoài ra, nếu kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng chịu thuế tài nguyên, bảo vệ môi trường… hộ kinh doanh phải nộp thêm các sắc thuế phát sinh đặc thù.
Lưu ý: Theo Nghị quyết 198/2025/QH15, chính thức bãi bỏ lệ phí môn bài với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh từ 01/01/2026.
Ngoài ba loại chính, các hộ kinh doanh nên rà soát ngành nghề của mình để nhận biết nếu có nghĩa vụ đối với các sắc thuế khác như thuế bảo vệ môi trường, thuế tài nguyên (ví dụ: khai thác cát sỏi, vận tải thủy vận chuyển xăng dầu, sản xuất thức ăn thủy sản…)
Cách tính các loại thuế của hộ kinh doanh cá thể (trước 01/01/2026)
1. Cách tính lệ phí (thuế) môn bài
Thuế môn bài được xác định dựa trên doanh thu bình quân năm trước hoặc năm dự kiến kinh doanh (lưu ý trường hợp thành lập mới/một số ngành nghề đặc thù được miễn).
| Doanh thu | Lệ phí môn bài |
|---|---|
| Trên 500 triệu đồng/năm | 1.000.000 đồng/năm |
| Trên 300 đến 500 triệu đồng/năm | 500.000 đồng/năm |
| Trên 100 đến 300 triệu đồng/năm | 300.000 đồng/năm |
| 100 triệu đồng/năm trở xuống | Miễn lệ phí môn bài |
- Hộ kinh doanh thành lập mới sau ngày 25/02/2020: được miễn lệ phí môn bài năm đầu thành lập.
- Một số ngành nghề đặc thù: sản xuất muối, đánh bắt thủy hải sản, dịch vụ hậu cần nghề cá được miễn hoàn toàn lệ phí môn bài.
- Hộ kinh doanh không thường xuyên, không có điểm kinh doanh cố định: cũng được miễn thuế môn bài.
“Việc miễn giảm, đơn giản hóa mức thu lệ phí môn bài tạo điều kiện ‘khởi nghiệp’ và giảm gánh nặng với các cá nhân thực sự nhỏ lẻ.”
Mẹo: Khi khai báo thành lập mới, đừng quên tích ô "khai lần đầu” để đảm bảo được miễn thuế môn bài năm đầu.
2. Cách tính thuế GTGT và thuế TNCN
Điều kiện miễn thuế GTGT, TNCN
- Trước ngày 31/12/2025: Hộ kinh doanh có doanh thu tính thuế từ 100 triệu đồng/năm trở xuống được miễn GTGT, TNCN.
- Từ 01/01/2026: Ngưỡng miễn tăng lên 200 triệu đồng/năm.
Bí quyết quản lý: Nếu doanh thu của bạn sát ngưỡng miễn thuế, hãy thường xuyên theo dõi, tổng hợp chứng từ để không vượt quá giới hạn, hoặc kịp thời điều chỉnh để khỏi bị phát sinh nghĩa vụ ngoài dự kiến.
Công thức tính thuế (GTGT, TNCN)
Phương pháp tính nhất quán, dù khoán hay kê khai:
- Số thuế GTGT phải nộp = Doanh thu tính thuế GTGT x Tỷ lệ thuế GTGT
- Số thuế TNCN phải nộp = Doanh thu tính thuế TNCN x Tỷ lệ thuế TNCN
Mẹo xác định doanh thu:
- Nộp thuế khoán và có mua hóa đơn bán hàng từ cơ quan thuế: Doanh thu tính thuế = Doanh thu khoán + Doanh thu trên hóa đơn.
- Nộp thuế khoán không sử dụng hóa đơn: Doanh thu tính thuế = Doanh thu khoán.
- Nộp thuế kê khai: Doanh thu là tất cả các khoản thu thực tế phát sinh trong kỳ (bán hàng hóa, dịch vụ, gia công…).
Thời điểm xác định doanh thu:
- Đối với hộ mới kinh doanh hoặc thay đổi ngành nghề: doanh thu khoán xác định trong vòng 10 ngày kể từ ngày bắt đầu hoạt động hoặc thay đổi quy mô/loại hình.
- Hộ kinh doanh thường niên: xác định doanh thu tính thuế từ ngày 20/11 đến 15/12 năm trước.
- Thuế theo hóa đơn: xác định doanh thu tại thời điểm giao hàng, hoàn thành dịch vụ hoặc bàn giao công trình.
Áp dụng tỷ lệ thuế GTGT, TNCN theo ngành nghề
Việc xác định tỷ lệ thuế áp dụng là quan trọng bậc nhất để tính đúng số tiền phải nộp. Sau đây là bảng tham khảo theo Thông tư 40/2021/TT-BTC:
| Ngành nghề | Thuế GTGT | Thuế TNCN |
|---|---|---|
| Phân phối, cung cấp hàng hóa (bán buôn, bán lẻ) | 1% | 0,5% |
| Dịch vụ, xây dựng không bao thầu vật liệu | 5% | 2% |
| Cho thuê tài sản | 5% | 5% |
| Đại lý xổ số, bảo hiểm, bán hàng đa cấp | 0% | 5% |
| Vận tải, sản xuất, dịch vụ gắn với hàng hóa, xây dựng có bao thầu VT | 3% | 1,5% |
| Sản xuất sản phẩm, hoạt động khác (chưa liệt kê trên) | 2% | 1% |
“Chủ động tìm hiểu kỹ trước khi đăng ký ngành nghề sẽ giúp hộ kinh doanh tận dụng được những ưu đãi về tỷ lệ, đồng thời tránh rủi ro khi kê khai sai hoặc nhầm ngành nghề bị áp tỷ lệ cao hơn.”
Mẹo nhỏ: Hãy lập bảng Excel liệt kê chi tiết từng lĩnh vực, doanh thu ước tính và tỷ lệ thuế tương ứng, cập nhật hàng quý để chủ động dự báo số thuế phải nộp.
Hỏi đáp thực tiễn và các tình huống thường gặp
- Hộ kinh doanh cá thể phải nộp những loại thuế gì?
- Ba loại chính là lệ phí môn bài, thuế GTGT và thuế TNCN. Nếu ngành nghề thuộc diện áp dụng đặc biệt, phát sinh thêm các thuế môi trường, tài nguyên v.v…
- Ai phải nộp thuế môn bài, mức như thế nào?
- Chỉ áp dụng với hộ kinh doanh doanh thu trên 100 triệu/năm, thành lập trước 25/02/2020, không thuộc diện miễn. Miễn hoàn toàn từ 01/01/2026.
- Khi nào phải chuyển từ thuế khoán sang kê khai?
- Từ 01/06/2025, doanh thu ≥ 1 tỷ đồng/năm buộc chuyển kê khai, sử dụng hóa đơn điện tử; từ 2026, tất cả hộ kinh doanh đều phải kê khai.
- Cách xác định số thuế GTGT, TNCN phải đóng như thế nào?
- Dựa trên doanh thu và tỷ lệ thuế theo ngành nghề.
- Những hộ kinh doanh nào được miễn GTGT, TNCN?
- Doanh thu dưới 100 triệu/năm (đến 2025) hoặc dưới 200 triệu/năm (từ 2026).
Một số lưu ý và bí quyết quản lý thuế hộ kinh doanh hiệu quả
- Nắm vững thời hạn, quy trình nộp hồ sơ thuế: Nên cài lịch nhắc trên điện thoại hoặc dùng dịch vụ kế toán uy tín để đảm bảo không bị phạt do nộp chậm.
- Chuẩn bị tài liệu, hoá đơn đầu ra đầy đủ: Dù là hộ khoán hay kê khai cũng nên lưu trữ hợp lý để chứng minh doanh thu khi cần giải trình với cơ quan thuế.
- Chủ động cập nhật luật mới: Giai đoạn 2025-2026 là cao điểm thay đổi, hãy thường xuyên truy cập các kênh chính thức để nắm thông tin kịp thời.
- Tận dụng ưu đãi miễn, giảm, giãn thuế khi có thông báo của Nhà nước: Đặc biệt trong các giai đoạn bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh, thiên tai.
Tip nhanh: Với hộ kinh doanh có doanh thu biến động mạnh theo mùa vụ, nên cập nhật doanh thu thực tế liên tục, báo với cơ quan thuế để được điều chỉnh thuế khoán (trước 2026) hoặc kê khai chính xác nhất (từ 2026), tránh áp thuế không phù hợp.
Sự khác biệt giữa thuế khoán và thuế kê khai: So sánh và định hướng chuyển đổi
| Tiêu chí | Thuế khoán | Thuế kê khai |
|---|---|---|
| Bản chất | Cơ quan thuế ấn định dựa trên ước tính, khảo sát | Chủ hộ khai rõ doanh thu thực tế phát sinh |
| Minh bạch | Chưa minh bạch, dễ xảy ra khiếu nại | Chặt chẽ, công khai, đúng quyền lợi – nghĩa vụ |
| Tính linh động | Thuận tiện cho hộ siêu nhỏ, thu nhập thấp, doanh thu ổn định | Phù hợp với hộ có biến động lớn, cần xác thực doanh thu (đối tác nước ngoài, vay vốn…) |
| Bắt buộc áp dụng | Chỉ đến hết 2025 (hạn chế dần) | Bắt buộc toàn bộ từ 2026 |
“Chuyển từ khoán sang kê khai – với sự chuẩn bị đúng – giúp hộ kinh doanh phát triển quy mô, có hồ sơ tài chính minh bạch để mở rộng thị trường, hợp tác hoặc nâng cấp lên doanh nghiệp sau này.”
Góc chia sẻ: Kinh nghiệm thực tiễn từ chuyên gia
- Đầu tư cho sổ sách, hóa đơn ngay từ đầu: Tùy quy mô, bạn có thể dùng phần mềm quản lý hoặc đơn giản chỉ là file Excel. Quan trọng là, dữ liệu phải dễ tổng hợp và tra cứu khi chuyển hồ sơ sang phương pháp kê khai trong thời gian tới.
- Đừng đợi cơ quan thuế rà soát mới cập nhật thông tin: Đôi lúc một thay đổi nhỏ như chuyển ngành nghề hoặc doanh thu tăng/giảm đột xuất cũng ảnh hưởng mạnh đến mức thuế. Chủ động báo – được điều chỉnh sớm, tránh bị truy thu/phạt sai sót.
- Mạnh dạn hỏi – chủ động học: Hầu hết các cục, chi cục thuế đều có bộ phận hỏi đáp trực tuyến, tổ công tác hỗ trợ chuyển đổi phương pháp kê khai. Đừng e ngại, hãy tận dụng nguồn lực này!
- Kết nối cộng đồng: Tham gia các group hộ kinh doanh, diễn đàn ngành nghề trên Facebook, Zalo… để chia sẻ kinh nghiệm, cập nhật thông tin thực tế, hỏi giải đáp.
Đừng quên, thông tin và kiến thức về thuế sẽ luôn thay đổi. Bạn hãy theo dõi các thông tin mới nhất cũng như đón nhận những tư vấn thực tiễn từ Kế toán Thuế Online (KTO) qua website Kế toán Thuế Online và Facebook KTO để chủ động nắm vững mọi chuyển động mới nhất.
Tài liệu tham khảo hữu ích
- Luật Quản lý thuế 38/2019/QH14
- Nghị định 139/2016/NĐ-CP, Nghị định 22/2020/NĐ-CP, Nghị định 126/2020/NĐ-CP, Nghị định 70/2025/NĐ-CP
- Thông tư 92/2015/TT-BTC, Thông tư 40/2021/TT-BTC
- Nghị quyết 198/2025/QH15
- Các tài liệu chính thức từ Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính
“Chủ động tuân thủ thuế là bạn đồng hành với phát triển bền vững, tích lũy lâu dài và phòng tránh mọi rủi ro pháp lý – hãy luôn là công dân kinh doanh tự tin, minh bạch, sáng tạo và thành công!”
Khép lại bài viết này, tôi tin rằng mỗi hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ khi chủ động cập nhật, nghiên cứu và hành động đúng nghĩa vụ thuế sẽ đồng thời tạo ra nền tảng vững chắc để mở cánh cửa phát triển mới. Hãy luôn sẵn sàng đón nhận chuyển đổi, điều chỉnh phương pháp quản lý thuế và quan trọng nhất – biết tận dụng chính sách ưu đãi, hỗ trợ từ nhà nước để “chắc chân” trên hành trình kinh doanh dài lâu.